Киһи бэйэтин олоҕор биир тылынан өйдөһөр, биир санаанан салайтарар саатар биир доҕордоох буоллаҕына – ол дьол.
Мин Вадим Семеновтыын 80-с сыллар иккис аҥаардарыгар билсибитим. Оччолорго Тойбохойго интернат оскуолаҕа иитэр үлэҕэ директоры солбуйааччынан үлэлиирим. Сайын аайы тулаайах оҕолору Тойбохой сыһыытын уҥуор баар Былаан сайылыгар хаппыыста үүннэрэр лааҕырга илдьэ тахсарым. Ол кэмҥэ Вадим Егорович Тойбохой аҕыс кылаастаах оскуолатыгар нуучча тылын учууталынан ананан кэлбитэ, эдэр киһини буоларын курдук, сайын эмиэ лааҕырга анаабыттара. “Арҕаалар” (аҕыс кылаастаах оскуола бөһүөлэк арҕаа өттүгэр баарын иһин, учууталларын-оҕолорун итинник ааттыыллара) сайылыыр дьиэлэрэ биһиэниттэн чугас турара, кинилэр окко үлэлииллэрэ. Биһиги Вадимныын бэрт түргэнник чугастык билсибиппит, онно иккиэн уопсай интэриэстээхпит төрүөт буолбута буолуо: хаартыскаҕа түһэрэрбит, оҕолорбутугар сонунтан-сонун тэрээһиннэри ыытарбыт – араас күрэхтэһиилэри, кэнсиэрдэри, походтары тэрийэрбит, туризмынан үлүһүйэрбит, үлэҕэ, спорка, оонньууга оҕолорбутунуун мэлдьи бииргэ сылдьарбыт, көҕүлүүрбүт.
Иллэҥ кэммитигэр олус ырааппакка да буоллар, сааскы-күһүҥҥү куска матассыыкылынан Туойдааҕынан, Түбэчээнинэн сылдьарбыт. Кэлин, Вадим Аллыҥаҕа директорынан ананан барбытыгар, Кулуһуннаахха, Аккыраска көрсөрбүт. Күһүн муҥхаҕа булгуччу, сороҕор куобахтыы диэн иитэр-үөрэтэр оҕолорбутун илдьэ барарбыт.
Ити иккиэн оҕо иитиитигэр биир санаалаахпытыгар олоҕурара — саха оҕотун, ордук чуолаан тыа сирин оҕотун, оскуолаҕа уруок эрэ кэмигэр буолбакка, сүрүнннээн кинини кытта бииргэ сайыны атааран, лааҕырга үлэлээн, араас походтарга сылдьан, айылҕаҕа, булка чугастык алтыһан, дьиҥ-чахчы саха киһитин олоҕор үөрэттэххэ эрэ оҕону ис дьиҥин билиэххэ, кинини кытта бодорустахха кыһын оскуолаҕа үлэлиир ордук буолар диэн өйдөбүллээх этибит.
Сынньана, булка-балыкка айылҕаҕа да сылдьан, үлэбит туһунан бүппэт сэһэргэһиилэрбит саҕаланаллара, ардыгар мөккүһэн да ыларбыт. Мин мэлдьи кини дириҥ толкуйун, ханнык баҕарар боппуруоһу бары өттүттэн сыымайдаан көрөр, онно сөптөөх быһаарыыны түргэнник ылынарын сөҕө саныырым. Уонна үгүстүк саҥа санаалары, сонун этиилэри оҥорон, онтун олоххо киллэрэргэ дьулуһара. Кини төрөппүттэрин, удьуор учуутталлар Егор Ивановиһы, Татьяна Григорьевнаны утумнаан (бииргэ төрөөбүт эдьиийэ, балта эмиэ педагогтар) Учуутал буоларга айылҕаттан ананан үөскээбит этэ.
Оҕону кытта оҕо курдук оонньоон, тоҕоостоох кэмҥэ дьээбэлэһэн кэпсэтэрэ, кинилэргэ кыыһыран хаһыытыы-ыһыытыы, мөҕө сылдьарын көрбөтөҕүм. Оскуолаҕа араас быһылаан тахсааччы, онно барытыгар оҕолорун кытта холкутук кэпсэтэн, улахан айдаана суох быһаарсыбыт буолара. Бииргэ үлэлиир аҕа табаарыстарын, сэрии ветераннара Назар Яковлевич Бабыкановы, Ипатий Семенович Ивановы кытта чугас доҕордуу, ураты болҕомтолоох сыһыаннааҕа.
Онтон Вадим Егорович Аллыҥа аҕыс кылаастаах оскуолатыгар директорынан ананан барбыта. Бэрт сотору кэминэн кини учууталларын уонна үөрэнээччилэрин кытта уопсай тылы булбута, иллээх коллектив үлэтэ күөстүү оргуйбута. Вадим мин өбүгэлэрим дойдуларыгар Аллыҥаҕа бэркэ табыллан үлэлээбитэ – оскуола аҕыс кылаастаахтан орто буолбута, урут оччо биллибэт-көстүбэт бөһүөлэк үөрэнээччилэрэ улууска, онтон республикаҕа биллэн-көстөн барбыттара. Доҕорум Аллыҥаҕа дьолун булбута – кыра кылаастарга учууталлыыр Түбэй кыыһа Тамара Дмитрьевналыын олохторун суолун холбоон, ыал буолбуттара. Бастакы оҕолоро Танюша күн сирин көрбүтэ.
Кэскиллээх эдэр педагогу таба көрөн, бүтүн улуус үөрэҕириитин салайар үрдүк эппиэттээх солону сүктэрбиттэрэ. Семеновтар Сунтаарга көһөн киирбиттэрэ, кыра кыысчаан Күннэй баар буолбута. Бу үлэтигэр даҕаны Вадим Егорович эмиэ саҥаттан саҥа сүүрээннэри киллэрэн, 1994-1997 сыллар курдук уустук кэмҥэ улуус үөрэҕириитигэр инникигэ хардыылары оҥорон, норуот көҕүлээһинин сөпкө туһанан, элбэх тутуулары ыыттарбыта, бу көрдөрүүгэ республикаҕа иккис миэстэҕэ тахсары ситиспитэ.
Онтон салгыы Сунтаар алын сүһүөх оскуолатыгар директордыыр кэмигэр мин куоракка көһөн хаалбытым. Ол да буоллар, сибээспитин быспакка, мэлдьи көрсө-билсэ турарбыт. Кини оскуолатын наадатынан Дьокуускайга кэллэҕинэ, эбэтэр мин дойдубар Сунтаарга командировкаҕа тиийдэхпинэ булгуччу көрсүһэн, хоно сытан сэһэргэһэрбит. Кэпсэтиибит куруук биир теманы тула эргийэрэ – оскуола, оҕону иитии. Кэлин мин педагогикаттан тэйэн, суруналыыс буолбутум да кэннэ – син биир ону ыаһахтаһарбыт, мөккүһэрбит, сүбэлэһэрбит, сөбүлэһэрбит. Уруккуттан даҕаны спорт оҕону, ордук уолаттары, ийэтэ-аҕата суох хаалбыттары иитиигэ биир бастыҥ, солбуллубат ньыма буоларын өрө тутарбыт, туһанарбыт. Саха сирин норуоттарын Төрдүс спортивнай оонньуулара Сунтаарга ыытыллар буолбутугар биһиги иккиэн үөрбүппүт, онно анаан ыытыллар тутуулар ыччакка, улуус нэһилиэнньэтигэр хайдах курдук туһалаах буолуоҕун ыралаабыппыт. Оонньуу бэлэмнэниитигэр, спортсмен ыалдьыттары олохсутарга, кинилэри көрсүүгэ Вадим Егорович үгүстүк түбүгүрбүтэ, сүүрбүтэ-көппүтэ. Оскуолатыгар Сунтаар биир киэн туттар, ытык киһитин В.Г.Павлов аата иҥэриллэрин ситиспитэ. Ол кэмҥэ “Спорт Якутии” хаһыакка редактордыы, “Сунтаар спорда” диэн кинигэни бэлэмнии сылдьар буоламмын, элбэхтик Сунтаарга кэлэрим-барарым, онно доҕорум миэхэ өрүү сүбэлээн-амалаан, ыйан-кэрдэн биэрэн, суруйууларбар көмөлөһөрө. Кини өр сыллаах үлэтэ сөптөөхтүк сыаналанан, Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгунун, Россия үөрэҕириитин бочуоттаах үлэһитин ааттара иҥэриллибиттэрэ.
Онтон сылы кыайбат кэминэн, соһуччу сурах кэлбитэ… Эмиэ Сунтаарга тиийэн кэлэммин, лоҕорбун тиһэх суолугар атаарсыбыт курус кэммиттэн номнуо уон сыл ааһа оҕуста. Дойдубар кэллэҕим аайы, үрдүк суолунан Фадейканы ааһарбар Вадим дьиэтин көрөбүн, мэлдьи суохтуу саныыбын. Өссө да олорор, айымньылаахтык үлэлиир, саҥаттан саҥаны олоххо киллэрэр үтүөкэннээх киһи Вадим Егорович Семенов баара буоллар бу сыл олунньу 4 күнүгэр 60 сааһын туолуохтааҕа…
Владислав КОРОТОВ,
педагог, суруналыыс.
Оставить комментарий